Wśród założeń, bez których nie da się obejść, aby po czterech latach od podjęcia studiów trzeciego stopnia osiągnąć tytuł doktora jest działalność naukowa. Prace dyplomowe zawsze powstają na bazie dorobku naukowego autora. Jednakże w przypadku prac doktorskich ten dorobek musi być na dość wysokim poziomie i powinien być w pewnym sensie udokumentowany.
Prace dyplomowe, w tym prace doktorskie wykazują zainteresowanie autora pewną dziedziną wiedzy. Nic więc dziwnego, że zainteresowanie to, na tak wysokim poziomie, jakim z pewnością jest tytuł doktora nauki, powinno być oparte na publikacjach. Pisanie prac takich jak publikacje naukowe musi pojawić się choć raz w czasopiśmie naukowym. Ważnym jest co to za czasopismo i jaką ma wartość w świecie naukowym.
Publikacje naukowe mają na celu wskazanie, że student prowadził badania w interesującym go temacie i na ich podstawie jest w stanie realnie wskazać wnioski, sukcesy i porażki jakie osiągnął na polu interesującej go działalności naukowej. Publikacje służą też upublicznieniu, że autor ma coś do powiedzenia w temacie, który rozwija przez lata swoich studiów.
Prace dyplomowe a zwłaszcza ich obrona mają na celu gratyfikację studenta za dorobek działalności jaki wypracował przez lata studiów. Obrona studiów doktorskich jest nietypowa i skupia zainteresowanie wszystkich pracowników uczelni. Może w niej uczestniczyć każdy zadając pytania doktorantowi, który dzielnie się broni. W tym prace doktorskie uznaje się za trudniejsze niż wszystkie inne prace dyplomowe.
Prace dyplomowe takie jak prace doktorskie są bronione za zgodą uczelni. To ona zatwierdza pracę i wybiera określoną komisję, przed którą doktorant broni się w czasie i miejscu wcześniej ustalonym. Praca komisji nie polega jednak jedynie na tym, aby zasiąść i obradować nad oceną w dzień obrony studenta. Praca ta to akceptacja tematu i czuwanie nad osiągnięciami studenta przez cały okres studiów doktoranckich.
Zgodnie z ustawowymi założeniami, niektóre doktoraty mogą wymagać zdania określonych egzaminów. Bez nich student może nie otrzymać tytułu doktora, nawet jeśli stanie przed przewodem doktorskim i obroni się. Praca doktorska nie jest więc wszystkim co umożliwi osiągnięcie tegoż tytułu.